Πένθος στα σώματα ασφαλείας

Πολλά είναι εκείνα τα επαγγέλματα τα οποία χαρακτηρί­ζονται δύσκολα και επικίνδυνα. Μπορούμε να πούμε όμως ότι στα σώματα ασφαλείας η επικινδυνότητα αυτή αυξάνε­ται καθώς τα άτομα που κάνουν αυτή τη δουλειά εκτίθενται σε πολλαπλούς κινδύνους. Αλλαγές στα ωράρια, βάρδιες, κακό φαγητό, ελλιπής ύπνος, έκθεση του ανθρώπου στη βιαιότητα και την καταστροφή, συνεχής έκθεση στη δημό­σια κριτική είναι μόνο λίγα από τα κομμάτια που συνθέτουν την επαγγελματική εικόνα ενός ατόμου που δουλεύει στα σώματα ασφαλείας. Τα αποτελέσματα που επιφέρει αυτός ο τρόπος εργασίας αντανακλώνται στην προσωπική ζωή: Υψηλά ποσοστά διαζυγίων, καρκίνος, κατάθλιψη, αλκοολι­σμός, αυξημένα ποσοστά αυτοκτονίας, ενδοοικογενειακή βία και επικίνδυνες συμπεριφορές.

Η Ellen Kirschman (2007) συγγραφέας και ψυχολόγος δουλεύει τριάντα χρόνια με αστυνομικούς και τις οικογέ­νειές τους και μας θυμίζει ότι «η λίστα όσων αντιμετωπίζει ένας αστυνομικός και μπορούν να του επιφέρουν τραύμα είναι πολύ μεγάλη». Περιλαμβάνει ατυχήματα, θανάτους παιδιών, τραυματισμούς την ώρα του καθήκοντος, πυροβο­λισμούς κ.ο.κ. Οι παραπάνω καταστάσεις φέρνουν πολύ κο­ντά όλους όσους εμπλέκονται και η σωστή λέξη που περι­γράφει, τελικά, την εργασιακή ζωή των σωμάτων ασφάλειας δεν είναι η λέξη δουλειά αλλά η λέξη «οικογένεια». Ό,τι θα συμβεί μέσα σ’ αυτή θα επηρεάσει τα μέλη της με ποικίλους τρόπους. Συχνά, όπως και στις πραγματικές οικογένειες, οι αντιδράσεις των μελών της μπορεί να αφήσουν εκτεθειμένο το άτομο που πενθεί βιώνοντας μια πρωτόγνωρη προδοσία περιπλέκοντας ακόμη περισσότερο την κατάσταση. Η στά­ση που θα κρατήσουν για τον θάνατο στον Τύπο, ο τρόπος που διαχειρίζονται τα θέματα με την οικογένεια του εκλι­πόντος, πώς εκφράζεται ή δεν εκφράζεται ο θρήνος μέσα στην υπηρεσία, είναι θέματα που διεγείρουν το αίσθημα της προδοσίας.

Ένα από τα πιο κοινά συναισθήματα που συναντάμε κατά τη διαδικασία του πένθους στα σώματα ασφαλείας είναι ο θυμός. Αυτός ο θυμός χρειάζεται προσοχή στο πώς θα εκφραστεί ώστε να μην γίνει καταστροφικός προς τον εαυτό ή προς τους άλλους. Δεν είναι λίγες οι φορές που αυτό το συναίσθημα αντί να εκφραστεί διαστρεβλώνεται μέσα από την επιθετικότη­τα. Αν αυτό συμβεί, μπορεί να παρατηρηθούν φαινόμενα βίας μέσα στην οικογένεια ή στον εργασιακό χώρο. Στον άλλο πόλο βρίσκεται η απόσυρση και η απομόνωση. Η επαγγελματική βοήθεια, ακόμα και αν χρειαστεί να αναζητηθεί εκτός υπηρεσίας είναι μια λύση που φέρνει γρήγορη και άμεση ανακούφιση. Δυστυχώς όμως, αυτή η λύση, για λόγους που έχουν να κάνουν με τα στερεότυπα, δεν είναι δημοφιλής στην Ελλάδα ανάμεσα στον αντρικό πληθυσμό και πολύ περισσότερο στα σώματα ασφαλείας.

Σε αυτό το σημείο κρίνω σημαντικό να διορθώσω μια κοινή αλλά λανθασμένη πεποίθηση. Η συνεχόμενη έκθεση στη βία δεν αναισθητοποιεί τον άνθρωπο. Κάθε φορά που συμβαίνει μια πράξη βίας το άτομο που γίνεται μάρτυρας με τον οποιοδήποτε τρόπο αποδυναμώνεται. Οι εργαζόμενοι στα σώματα ασφαλείας θα χρειαστεί να βρουν τρόπους να επανασυνδέονται με την άλλη πλευρά της ζωής. Την πλευ­ρά που εμπεριέχει χαρά, αισιοδοξία, καλοσύνη και πίστη στον άνθρωπο.

Αν πενθείς τον θάνατο συναδέλφου

· Αυτή η απώλεια θα σε επηρεάσει σε πολλά επίπεδα. Όσους θανάτους ξένων ανθρώπων κι αν έχεις δει, σε όσες κηδείες τρίτων και αν έχεις παραβρεθεί, δεν είναι το ίδιο. Δεν είναι το ίδιο να πεθαίνει ο δικός σου συνεργάτης ή συ­νάδελφος.

· Η στάση που θα κρατήσει το ίδιο το τμήμα και οι ανώ­τεροι θα παίξουν σημαντικό ρόλο στη διαχείριση του πέν­θους σου. Υιοθέτησε μόνο αυτά που σου ταιριάζουν και σε βοηθούν.

· Φέρσου με επιείκεια στον εαυτό σου και στους συνα­δέλφους σου. Το πένθος είναι μια μακροχρόνια διαδικασία που επηρεάζει τους πάντες.

· Αναγνώρισε ότι υπάρχουν τρόποι έκφρασης του θρή­νου που μπορεί να διαφέρουν από τον δικό σου

· Μίλα με τους φίλους σου και τους συναδέλφους σου γι’ αυτό που συμβαίνει. Μπορεί να σου φαίνεται δύσκολο είναι όμως ο μόνος τρόπος να πάρεις τη βοήθεια που σου αξίζει.

· Βοήθησε τους οικείους σου να κατανοήσουν τη σημα­ντικότητα που είχε αυτός ο θάνατος για σένα. Μην σταμα­τάς να επικοινωνείς μαζί τους χρησιμοποιώντας το πρόσχη­μα της «προστασίας». Σε έχουν και τους έχεις ανάγκη.

· Απέφυγε τις ειδήσεις και τα κοινωνικά δίκτυα. Η επα­νάληψη του γεγονότος και οι τραγικές λεπτομέρειές του δεν θα σε βοηθήσουν.

· Πήγαινε στην κηδεία. Μίλα με την οικογένεια του εκλι­πόντος. Ρώτησε αν χρειάζονται κάτι και κράτα επαφή μαζί τους ακόμα και μετά τον πρώτο καιρό του συμβάντος.

· Πολλοί άνθρωποι τείνουν να βγάζουν εύκολα συμπε­ράσματα και να διαμορφώνουν κρίσεις χωρίς να γνωρίζουν τα γεγονότα. Προτείνεται να περιορίσεις τις επαφές με αν­θρώπους που δεν γνώριζαν τον συνάδελφο που πέθανε ή που εκφράζουν απόψεις χωρίς να έχουν γνώση των γεγο­νότων. Στο ίδιο πνεύμα προσθέτω και το διαδίκτυο καθώς η ανωνυμία ευνοεί αναρτήσεις που διέπονται από ρητορική μίσους εναντίον των σωμάτων ασφαλείας.

· Αν ο θάνατος προέρχεται από αυτοκτονία ή δολοφονία προετοιμάσου για σοβαρούς προσωπικούς και επαγγελματικούς κλυδωνισμούς. Συναισθήματα και καταστάσεις περιπλέκονται μπροστά σε ένα τέτοια μεγάλα γεγονότα και αφήνουν εκτεθειμένους όσους εμπλέκονται.

· Αν ήσουν εσύ αυτός που βρήκε το νεκρό σώμα να προε­τοιμαστείς για έντονα συναισθήματα. Εφιάλτες και μνήμες από το συμβάν θα βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη. Κάτι τέτοιο μπορεί να είναι τρομακτικό αλλά να θυμάσαι δεν θα σε βλάψει.

· Αναζήτησε επαγγελματική βοήθεια αν δυσκολεύεσαι να διαχειριστείς την κατάσταση. Η δύναμη σου προέρχεται από την παραδοχή της αδυναμίας σου, όχι από την άρνησή της.

Να είσαι σε επαγρύπνηση για σημάδια κακής διαχείρισης του πένθους που μπορεί να οδηγήσουν ακόμα και στην αυ­τοκτονία. Τέτοια προειδοποιητικά σημάδια περιλαμβάνουν:

• Εκπτώσεις στην υγεία και την προσωπική υγιεινή

• Αύξηση χρήσης αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών

• Έντονες αλλαγές στη διάθεση

• Απόσυρση από την εργασία και άλλες δραστηριότητες

• Επιθετικότητα και βία ή απόσυρση και κατάθλιψη

• Επίμονη ενασχόληση με τον θάνατο

Αν διαπιστώσεις κάτι από τα παραπάνω τότε ζήτησε άμε­σα βοήθεια χωρίς καθυστέρηση. Κάτι τέτοιο δεν είναι πρά­ξη προδοσίας αλλά πράξη ευθύνης.

Αστυνομία, πυροσβεστική, λιμενικό σώμα και ένοπλες δυνάμεις τα μέλη τους αποτελούν μια μεγάλη οικογένεια. Όταν στην οικογένεια συμβαίνουν τραγωδίες οι άνθρω­ποι πρέπει να συσπειρώνονται και να βοηθούν ο ένας τον άλλο. Η τήρηση της σιωπής αφήνει αβοήθητο και ευάλωτο το άτομο που πενθεί δημιουργώντας του πολλά προβλήματα σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο. Υπέρ - ήρω­ες δεν υπάρχουν παρά μόνο στα παραμύθια και θα πρέπει να μάθουμε να μην εναποθέτουμε σε ανθρώπινους ώμους δυσανάλογες προσδοκίες. Αυτό πρέπει να ξεκινήσει άμεσα γιατί αλλιώς το τίμημα εξαργυρώνεται μόνο σε ανθρωπινές ζωές που χάνονται και σε ανθρώπους που καταστρέφονται.

Η συνεχόμενη εκπαίδευση των σωμάτων ασφάλειας σε θέματα που αφορούν τα προειδοποιητικά σημάδια φτωχής ή ακόμα και επικίνδυνης διαχείρισης των τραυματικών γεγονότων, η προσωπική φροντίδα και η αναζήτηση βοήθειας είναι μια καλή αφετηρία για να υποστηριχθούν όλοι όσοι φροντίζουν την κοινωνία, τον πολίτη, τον άνθρωπο.

Βιβλιογραφία

Kirschman, E., (2007). I Love a Cop, Revised Edition: What Police Families Need to Know Revised Edition. The Guilford Press pubs, New York.

Ψημενάτου, Ν., (2018). Πένθος το ταξίδι στη Χώρα του Παράδοξου, 2η έκδοση συμπληρωμένη. Εκδόσεις Φίλντισι. Αθήνα